lingua franca ne demek?

Lingua franca veya geçer dil,¹² ortak bir dili veya lehçeyi paylaşmayan insanların birbiriyle iletişim kurmak için kullandığı ortak dildir.³ Lingua francalar insan tarihi boyunca, ticari, kültürel, dinî, yönetimsel veya diplomatik gereklilikler dolayısı ile gelişmiş, farklı milletlere mensup bilim insanları ve akademisyenler arasındaki iletişimi sağlamak için de kullanılmıştır.⁴⁵

Terimin ismi Orta Çağ'da denizciler ve tüccarlar tarafından 11. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar konuşulmuş, Romen dili bazlı bir pidgin olan Akdeniz Lingua Francası'ndan (Sabir) almıştır ve lingua franca, İtalyancada Frenk dili anlamına gelmektedir.⁶ Eğer bir dil belli bir bölgede yaşayan farklı gruplar yerine tüm dünya çapında geçer dil statüsüne sahip ise dünya dili olarak adlandırılır.

Örnekler

Lingua francalar antik çağlardan beri var olmuştur. Latince ve Koini Yunancası, Roma İmparatorluğu ile Helen kültüründe geçer dil statüsünde konuşulmuştur. Akadca ve Aramice de Orta Doğu'da eski zamanlarda geçer dil olmuştur.⁷⁸ Birleşik Krallık'ın kolonicilik yolu ile dünyanın büyük bir kısmını kontrolü altına alması, bu bölgelerde İngilizcenin yönetimde kullanılmasına yol açmıştır. Bunun sonucunda kolonicilik dönemi bitmesine rağmen, pek çok yüksek etnik ve dilsel çeşitliliğe sahip eski koloni ülkesi İngilizceyi resmî dilleri olarak benimsemiştir. İngilizce aynı zamanda günümüzde bir dünya dilidir. Fransızca da benzer bir şekilde Fransız ve Belçika koloniciliği yolu ile günümüzde hâlâ Batı ve Orta Afrika ülkelerinde geçer dildir ve resmî statüye sahiptir.

Eskiden Rus İmparatorluğu veya Sovyetler Birliği'nin bir parçası olmuş veya etkisi altında kalmış Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya gibi bölgelerde Rusça hâlâ bir lingua francadır.⁹

Hindustânî (Hintçe-Urduca) ise Pakistan ve Kuzey Hindistan'da lingua francadır.¹⁰¹¹ Özellikle Arunaçel Pradeş gibi etnik açıdan yüksek çeşitlilik gösteren bölgelerde de Hintçe, toplumun %90'ı tarafından anadilleri olmamasına rağmen konuşulur.¹²¹³ Malaycanın bir varyantı olan Endonezce, Cavacanın ülkede daha çok konuşanı bulunmasına rağmen Endonezya'nın tek resmî dilidir. Türkçe, Osmanlı idaresi boyunca Anadolu ve Balkanlar başta olmak üzere Osmanlı topraklarında lingua franca görevi görmüştür.¹⁴¹⁵¹⁶ Farsça ise İran'da bulunan çeşitli azınlıklar arasında iletişimin sağlanmasında rol oynar.

Svahili Doğu Afrika'daki Bantular arasında 18. yüzyıl civarında yayılmış, kolonicilerin bu dili yönetim dili seçmesi ile de güçlenerek bölgede geçer dil statüsünü korumuştur.¹⁷ Hausa dili de Batı Afrika ve Kuzey Nijerya'daki çeşitli farklı etnik gruplara mensup bireylerin birbirleri ile iletişimine olanak tanıdığı için bir lingua franca olarak nitelendirilebilir.

Kaynakça

Orijinal kaynak: lingua franca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩

7. Ostler, 2005 pp. 38–40 ↩

8. Ostler, 2010 pp. 163–167 ↩

9. ↩
10. ↩
11. ↩

12. Chandra, Abhimanyu (22 August 2014). "How Hindi Became the Language of Choice in Arunachal Pradesh." Scroll.in. Retrieved 12 March 2019. ↩

13. ↩

14. Türkçe bir ‘lingua franca’dır | erişimtarihi = 4 Mart 2021 | tarih = 24 Ocak 2012 Salı | çalışma = {{!}} Türkçe bir ‘lingua franca’dır-A. SELIM TUNCER | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160410234959/http://selimtuncer.blogspot.com/2012/01/turkce-bir-lingua-francadr.html | arşivtarihi = 10 Nisan 2016}} ↩

15. ↩
16. ↩
17. ↩

Kategoriler